Nelly Haelterman over haar collectie
... Nieuwjaarsbrieven ...
Het is een rijke traditie in Vlaanderen: op 1 januari wensen kinderen en kleinkinderen hun ouders, peter en meter een zalig en gelukkig nieuwjaar door middel van een nieuwjaarsbrief die ze dan voorlezen.
Nelly heeft op dit ogenblik meer dan tienduizend exemplaren in haar bezit. De oudste dateren van 1838, 1851, 1852, 1853 …
1838
1851 1852 1853
… en ze heeft ook een kopie van een brief uit 1746, waarvan het origineel (spijtig voor haar) in het archief van de familie bewaard blijft.
De verzamelmicrobe sloeg bij Nelly negen jaar geleden toe. Op zolder, waar vaak vergeten schatten liggen te wachten, vond ze de nieuwjaarsbrieven van haar eigen kinderen terug. Ze vond het zonde om die weg te gooien en meteen werd de eerste stap gezet om een collectie te beginnen.
Via het radio 2 – programma "De grote beer" kwam Nelly in 1999 in contact met Emiel De Neef, die haar 10 mooie brieven uit de jaren ’30 bezorgde. Fraaie, heel goed bewaarde exemplaren! En dan is dat stilaan gegroeid. Ze plaatste kleine advertenties in dag- en weekbladen, bezocht rommelmarkten en ruilbeurzen …. En het resultaat tot op vandaag: ongeveer 10.000 stuks!
Als je zoveel brieven over een periode van anderhalve eeuw bekijkt, dan merk je toch een grote evolutie. Vanaf de 19de tot het begin van de 20ste eeuw getuigen de brieven meer van een bourgeoismentaliteit en zijn ze vooral in het Frans opgesteld.
Bij de nieuwjaarsbrieven rond 1920 bemerk je de stijlen "art déco en "Jugendstil".
1919 1922
1864 1906 1926
Vele zijn duidelijk niet door kinderen geschreven, daarvoor is het handschrift veel te mooi, haast kalligrafisch. Dikwijls werd in het eerste leerjaar de brief door de meester in potlood voorgeschreven, waarna de leerling er met pen en inkt over schreef.
1916 1934 1942
De oudere brieven zijn ook luxueuzer met uitklapbare engeltjes bij voorbeeld (chromo's). Je merkt er meer uiterlijke tekenen van een geloofscultuur met voorstellingen van Jezus, het Heilig Hart, Heilige Theresia, Sint Antonius, enz. Ook zie je veel "geluksbrengers" als het klavertje vier, het hoefijzer, de paddenstoel ...
1933 H. Theresia 1934 Sint-Ignatius 1934 S. Elisabeth
Inhoudelijk komen meer waarden als respect voor de ouders en het geloof op de voorgrond.
De brieven die de kinderen in de oorlogsjaren schreven brachten niet alleen de traditionele wensen, maar ook die voor vrede ... Dikwijls werden de brieven gestuurd naar een vader die ver van huis was om het vaderland te dienen.
De nieuwjaarsbrieven van de jaren ‘50-’60 doen Nelly terugdenken aan haar eigen jeugdjaren, en voor de brieven uit deze periode heeft ze een lichte voorkeur.
jaren 50
jaren 60
In de jaren ’70 blijken nogal wat brieven zelf gemaakt door de kinderen of door de juf, laat het ons de creatieve periode noemen … Vanaf de jaren ’80 duiken de stripfiguren op. En even later de brieven zoals wij die nu kennen in 2010.
de creatieve periode
stripfiguren
de moderne nieuwjaarsbrief
Nu zie je meer het kinderlijke schrift in balpen of gekopieerde en getikte en zelfs computergefabriceerde brieven. Die laatste zijn veelal van kleintjes die nog niet of onvoldoende kunnen schrijven.
Het schrijven van nieuwjaarsbrieven is een bijna uitsluitend Vlaamse aangelegenheid (hier en daar in Wallonië vind je ze ook nog). Nergens in de omringende landen kom je ze tegen! Maar dat het een ingeburgerde traditie is die niet zou mogen verloren gaan, bewijzen de vragen van uitgeweken Vlamingen aan ons adres in de periode rond nieuwjaar vanuit Oostenrijk, Australië … en de interesse vanuit Mexico, Canada, Verenigde Staten ...
Leerkrachten: Geef de nieuwjaarsbrief meer "historische waarde" a.u.b. door zeker de datum en de voor- en familienaam van het kind te vermelden!
Oproep: heb je nog nieuwjaarsbrieven liggen op zolder, in één of andere kast en je wil ze kwijt: gooi ze niet weg maar bezorg ze aan een gedreven verzamelaarster die ze met de beste zorgen zal bewaren in haar collectie!
Nelly Haelterman
