René de Clercq (Deerlijk 14 november 1877 - Maartensdijk 
12 juni 1932) promoveerde aan de Rijksuniversiteit te Gent. 
Achtereenvolgens was hij leraar te Nijvel, Oostende en Gent. 
Hij week in het begin van de eerste wereldoorlog uit naar
Nederland, waar hij redacteur was van "De Vlaamsche Stem" 
en leraar aan de Belgische school te Amsterdam. In 1917 
keerde hij naar bezet België terug, omdat de Duitse bezetter 
hem aanstelde als conservator van het Wiertzmuseum 
te Brussel. 
Daarnaast werd hij meermaals opgevoerd als boegbeeld 
op de propagandameetings van de activisten.   
Na de oorlog werd hij ter dood veroordeeld (17 april 1920), 
omdat hij "te" actief was geweest in het activisme
*. Om de uitvoering van het vonnis te ontlopen, 
vluchtte hij nogmaals met zijn familie naar Nederland. 

In het werk van René De Clercq kan men drie perioden 
onderscheiden. 
Een eerste idyllische periode getuigde van levenslust. 
Zijn liederen en gedichten waren hier beïnvloed door 
de poëzie van Guido Gezelle.
Tot zijn betere werken behoren 'Terwe' (verhaal in verzen), 
'Liederen voor het volk' en 'Natuur' (1903). In zijn tweede 
socialistische periode maakte zijn levenslust plaats voor 
opstandigheid en klaagde hij het sociale onrecht aan 
('Toortsen - 1909 en 'Uit de diepten' - 1911).  
Toch zat hij niet in het schuitje van de Gentse socialisten. 
In zijn autobiografische roman 'Harmen Riels' (1913) rekende 
hij zelfs af met de socialistische leider Edouard Anseele.  
Tevens waren zijn romans uit deze periode meestal minder 
geslaagd. Na zijn aanstelling als conservator van 
het Wiertzmuseum radicaliseert hij en dweept hij meer 
en meer met de Duitse bezetter en het Vlaamse activisme. 
In zijn dichtbundel 'De noodhoorn' (1916) uit hij reeds 
zijn kersverse anti-Belgische overtuiging. Ook 'Het boek 
der liefde' (1921), met liefdesgedichten, ging niet 
onopgemerkt voorbij.
Tenslotte kende hij een lyrisch-epische periode, met gedichten, 
bijbelse verhalen, treurspelen en liefdeslyriek.

René De Clercq was een flamboyant en hartstochtelijk 
man. Hij kende dan ook een vrij merkwaardig liefdesleven...
Een pittige anekdote is, dat hij en Stijn Streuvels verliefd 
waren op Marie Delmotte. Streuvels lustte hem rauw, temeer 
omdat zij uiteindelijk koos voor De Clercq. Zij trouwden 
in 1903 en zouden drie kinderen krijgen. De dood van zijn 
vrouw in 1909 was een zware klap voor de dichter. Hij uitte 
zijn verdriet in de dichtbundel 'Uit de diepten (1911).
De Clerck vond echter troost bij de jongste zuster van 
zijn overleden vrouw, Alice Delmotte. Zij trouwden op 
30 mei 1910 en ook zij schonk De Clercq drie kinderen.   
Na W.O.I vluchtte het echtpaar naar Nederland, waar het 
zwarte sneeuw zag. De Clercq trachtte er te leven van 
zijn pen en baatte ook een kunsthandel uit. Hij geraakte 
echter financieel aan de grond. Zijn vrouw en kinderen 
keerden terug naar Vlaanderen en hij verviel in een zware 
depressie. Inmiddels was hij hevig verliefd geworden 
op Ria Vervoort, een Antwerpse pianiste. Zij hield de boot 
aanvankelijk af, maar hij bleef aandringen. Hij schreef 
zelfs liederen en een opera voor haar. Deze opera zou 
echter nooit opgevoerd worden...
Uiteindelijk kon hij Ria Vervoort overhalen en zij kwam 
bij hem wonen in 1924. Zijn nieuwe vlam en muze leverde 
de inspiratie voor liefdesgedichten en drie bijbelse tragedies 
('Kaïn', 'Saul en David' en 'Absalom' ).
Tussen de 2 wereldoorlogen kende hij enig succes met sommige 
van zijn lyrische werken.  
Tot zijn dood in Sint-Maartensdijk (1932), bleef hij zich 
inzetten voor Groot-Nederland (de hereniging van België 
en Nederland).


* Vlaams activisme: het vastberaden ijveren 
voor de Vlaamse rechten en ontvoogding (1914-1918). 
Heelwat activisten waren niet verregaand Duitsgezind, 
maar maakten gebruik van de oorlogstoestand om hun 
doel te bereiken. Dit resulteerde onderandere 
in de vernederlandsing van de Gentse universiteit. 
Een minderheid, 'De Raad van Vlaanderen' op kop, 
ging echter heel ver in de collaboratie met de bezetter!  

De ex-Belgicist* René De Clercq ging veel verder dan 
de doorsnee-activist. Hij trok af en toe op met 
de collaborateur August Borms en heulde openlijk 
met de Duitse bezetter. Dit zou hem na de oorlog 
zuur opbreken ! 
Ook tijdens de oorlog ging het hem niet altijd 
voor de wind. Toen hij in 1917 naar België terugkeerde, 
met de allures van een messias, kreeg hij naast applaus 
ook snoeiharde kritiek te verduren...
Zie hieronder (update: 06-01-2014).


* "De bard van het activisme, René De Clerq, was zijn 
poëtische oorlogsactiviteit indertijd zelf begonnen 
met vaderlandse verzen als 'Een lied van trouw' 
(Eerbiedig opgedragen aan Hunne Majesteiten Koning 
Albert en Koningin Elisabeth van België) en het 
mystiek-patriottische 'Als de Heiland', waarin 
de Messiaanse metafoor niet geschuwd werd 
in verzen als:

Jong en schoon,
Hebt ge u zelf aan 't kruis doen spijkeren.
Voor het heil der wereld.
Uw zuiver straalbloed perelt
In uw zwarte doornenkroon.
O België, Gods liefste zoon [...]


© Gaston D'Haese

Update: 06-01-2014.  
Uit 'De Groote Oorlog' van Sophie de Schaepdrijver. 
Uitgeverij Houtekiet - Atlascontact.
Met citaten uit het clandestiene propagandablad 
'De Vlaamsche Leeuw'.

'Ten tijde van het Gooise telegram had de dichter 
een scherpe politieke bocht gemaakt. Zijn
religieus-romantische poëtica was bij die ommezwaai 
echter consistent gebleven - alleen heette voortaan 
Vlaanderen de gekruisigde Heiland. Hoe hij zijn 
nieuwe rol opvatte, bleek uit liederen als 'Zweeg 
uw dichter, Vlaanderen, ach, wie zou getuigen?
De Clerq was in 1917 vanuit Nederland naar België 
teruggekeerd waar zijn lyriek en martelaarschap
op meetings werden uitgespeeld. In de steden 
verschenen langwerpige affiches met daarop in grote
letters slechts de zin: RENÉ DE CLERQ KOMT. 
De activistische pers berichtte over de 'verering' 
die de dichter bij deze manifestaties ten deel viel 
('De menigte in de zaal is als een woelige zee, 
en de ovatie klinkt geweldig). Daar werd bij 
de passieven, die deze meetingpraat met stijgende 
ergernis aanhoorden, anders over gedacht. 
De Vlaamsche Leeuw voer heftig uit tegen 
De Clerqs toespraak op het Gulden-Sporen feest 
van 1917, een toespraak waarvan het publiek 
een uitleg van het activistische standpunt 
had verwacht. 
'Helaas! helaas, hoe [...] erbarmelijk onbeduidend, 
die gretig verwachte verrechtvaardiging van de groot 
gewaande leider. Als toespraak op een studenten-
vergaderingske van voor vijftig jaar, kon 't er nog 
door, misschien. Maar nu we, met onze bruisende 
gedachten voortgezweept in een landen en werelddelen 
herschapende draaikolk, als volk kenteren naar een 
nieuwe tijd, nu was 't meer dan een teleurstelling. 
Het leek haast een onduldbaar voor de gek houden.'
Een verdediging van het activistische standpunt 
bleek De Clerq niet in huis te hebben. 'Want zelfs 
de u vierenden waren [...] danig teleurgesteld. 
Uw variante op 't oude thema was toch zo eentonig 
tingeltangelend!' Ook De Clerqs wenteling in het 
eigen martelaarschap wekte ergernis.
'Een gemeend offer wordt nochtans in stilte [...] 
gebracht. Indien ge u waarlijk martelaar waant 
voor een grote zaak, klim dan toch niet telkens 
op een voetstuk van eigen maaksel, om tot de 
samengetrompette scharen u zelve aan te wijzen 
als de te huldigen afgod! Denkt ge soms, dat 
de aanwezigen het aandachtig geloofden, toen 
ge volhield maar een eenvoudige jongen, 
een zanger uit en van 't volk te zijn? Och kom! 
[...] Al dat aanstellerige, dat zich opdringende, 
dat zich uitstallende, 't blijft onverdraaglijk 
gezwets. Bovendien: 'Haast drie jaar lang vond
De Clerq, dat in Vlaanderen de boel wel zonder 
hem kon beredderd. In Holland was [...] minder
onmiddellijk lijfsgevaar dan in 't land van 
de Leie, hem wel dierbaar, maar op afstand.
Toen had hij nochtans de beste gelegenheid, 
om te verwezenlijken wat hij thans zo holvatig
verdondert: "Als 't kogels regent, wil ik er bij 
zijn." Wel ja! Maar als vrijwilliger bij de Belgen, 
bij de 70 of 80 ten honderd nu door hem over 
't hoofd geziene Vlamingen, hadden de echte loden 
kogels hem wellicht kunnen treffen, daar ze niets 
afwisten van de voornaamheid en onmisbaarheid 
van zijn persoontje [...] Doch zie! Daar kreeg hij 
de plaats van conservator in 't Wiertzmuseum. 
Aanstonds snelt hij erbij. Nu voelt hij zich opeens 
hier broodnodig.
Wat ging er van Vlaanderen geworden, zonder hem! 
Sporend naar Antwerpen, berekende hij zeker in 
de trein nogmaals, half ingedut: zoveel duizenden 
jaarwedde, mooie vrije woon met allerhande 
bijkomstigheden, en wie weet wat nog al, want 
de Duitsers zijn joviaal... 
En in de zaal voor de onnozelen die hem geloofden 
en de ontwikkelden die hem wantrouwden, sloeg hij 
driest de enormiteit eruit: "Vlamingen, ik kom, 
omdat ge mij geroepen hebt. Ik voel me hier thuis. 
Gij hebt mij geroepen: hier ben ik!"
Wie had u geroepen, kerel? De Duitsers! Voor wie 
kwaamt ge? Voor 't geld! Wat komt ge doen? Uw land, 
uw volk verkopen!'

'Dit soort pijnlijke beschuldigingen van burgerlijk 
verraad werden bezworen met verwijzigingen 
naar de urgentie van de Vlaamse zelfverdediging: 
een geliefd activistisch argument, dat echter 
enigszins op de helling werd gezet door het nauwelijks 
te loochenen feit dat de gekozen volksleiders op alles 
steunden, behalve op de wil van datzelfde Vlaamse volk, 
wiens voorkeur massaal naar het oude bestel scheen 
uit te gaan. De door een militair regiem opgedrongen 
vervlaamsing verminderde bovendien danig de sympathie 
van de bevolking voor het Vlaamse streven.' 
© Uit 'De Groote Oorlog', door Sophie De Schaepdrijver. 
Pagina's 287, 288, 289. 
Uitgeverij Houtekiet - Atlascontact.