De financiële gevolgen van een echtscheiding

1. De keuze van het huwelijkscontract

a. het wettelijk stelsel of de gemeenschap van goederen
Toekomstige echtgenoten die huwen zonder expliciet een huwelijkscontract te ondertekenen vallen automatisch onder het wettelijk stelsel van gemeenschap van goederen. Ieder van de echtgenoten blijft daarbij bezitter van een eigen vermogen dat echter enkel kan bestaan uit enerzijds alles wat men op het moment van het huwelijk bezat en anderzijds alles wat men erft of kosteloos ontvangt van de eigen ouders. Elke echtgenoot blijft bijgevolg vrij dit eigen bezit autonoom te beheren.
Wat echter tijdens het huwelijk verdiend of aangekocht wordt, behoort tot het gemeenschappelijk bezit van beide echtgenoten. Maar… ook alle schulden tijdens het huwelijk gemaakt zijn gemeenschappelijk zodat alle gemeenschappelijke bezittingen - behalve bepaalde uitzonderingen - hiertoe in beslag kunnen worden genomen.
Dit gemeenschappelijk vermogen is onderworpen aan het concurrentieel bestuur van beide echtgenoten wat impliceert dat elk het alleen kan beheren maar dat voor bepaalde handelingen zoals het kopen van een huis of het aangaan van een lening, het akkoord van beiden is vereist.

b. scheiding van goederen
In dit stelsel is elk van de echtgenoten zelf verantwoordelijk voor zijn schulden en verbintenissen en kan elkeen vrij kopen of lenen zonder toestemming van de andere.

2. Gevolgen bij echtscheiding

a. het wettelijk stelsel of de gemeenschap van goederen
Alle goederen worden als gemeenschappelijk beschouwd totdat het tegendeel hiervan wordt bewezen, dus tot het eigen bezit ervan kan worden aangetoond.
Daarnaast laat de wet een wedersamenstelling van de rekeningen toe tot het oorspronkelijke bedrag zodat voor wie de gemeenschappelijke kas met eigen vermogen heeft verrijkt de mogelijkheid bestaat dit terug te krijgen.
Aangezien alleen de echtscheiding of het overlijden een einde maakt aan het gemeenschappelijk stelsel blijft dit behouden in geval van feitelijke scheiding met alle gevolgen vandien. Tijdens het huwelijk aangegane schulden blijven dus ten laste van beide echtgenoten, ook al wonen ze apart, waardoor zowel loonbeslag als beslag op de gemeenschappelijke bezittingen mogelijk blijft.

b. scheiding van goederen
Bij het be?indigen van een huwelijk dat was afgesloten met scheiding van goederen wordt alles wat op beider naam staat en dus onverdeeld is in twee verdeeld. De mogelijkheid van wedersamenstelling van de rekeningen valt hier weg. Schenkingen tussen echtgenoten die in het huwelijkscontract worden vermeld, zijn onherroepbaar en kunnen enkel met akkoord van beide echtgenoten worden ingetrokken. Schenkingen buiten het huwelijkscontract kunen door ieder vrij herroepen worden.

3. Fiscale gevolgen van een echtscheiding

a. Fiscaal "alleenstaand"
Vanaf de datum van de uitspraak van de definitieve scheiding worden echtgenoten als alleenstaand beschouwd en dus afzonderlijk belast. Bij feitelijke scheiding gebeurt dit vanaf het jaar na hun uiteengaan en op voorwaarde dat ze gedurende het hele jaar gescheiden leefden.

b. samenvoeging met niet-professionele inkomsten vervalt
Tijdens het huwelijk wordt de belasting berekend enerzijds op het beroepsinkomen van de echtgenoot die het meest verdient samengevoegd met alle andere niet-professionele inkomsten en anderzijds op het beroepsinkomen van de andere echtgenoot. Dit systeem van samenvoeging eindigt pas het jaar na de uitspraak van de definitieve echtscheiding. Ben je dus definitief gescheiden vanaf mei 2000 dan zal deze samenvoeging pas wegvallen voor de inkomsten van het jaar 2001, dus aanslagjaar 2002 !

c. het systeem van de huwelijksquotiënt valt weg
Hierbij kon een deel van het loon van één van de echtgenoten (bestaande uit max. 30 % van het totale beroepsinkomen van het gezin met een plafond van 303.000 fr. voor de inkomsten van 2000) op de andere echtgenoot worden overgebracht waardoor het belastbare inkomen in de hoogste schijf daalde.

d. verhoging van de vrijstelling
Elke gehuwde echtgenoot geniet een vrijstelling van 167.000 fr. ; elke alleenstaande is voor 210.000 fr. vrijgesteld.

e. het stelsel van de meewerkende echtgeno(o)t(e) houdt op te bestaan
Hieronder mocht een deel van het beroepsinkomen worden toegekend aan de helpende partner op voorwaarde dat deze geen hoofdinkomen verdiende uit een afzonderlijke activiteit.

4. Belastbaarheid en aftrekbaarheid van de alimentatie

De onderhoudsbijdrage voor de kinderen kan voor 80% worden afgetrokken van de inkomsten van de onderhoudsplichtige enkel als de volgende drie voorwaarden zijn vervuld :

1) het niet gaat om uitgaven gedaan wanneer het kind thuis is, maar wel om een alimentatie die wordt uitbetaald door een persoon die geen deel meer uitmaakt van het huishouden
2) er een wettelijke verplichting rust op de betaling van de alimentatie m.a.w. een vonnis van de rechtbank, zoniet zijn de betaalde bijdragen NIET fiscaal aftrekbaar (!)
3) de alimentatie regelmatig wordt gestort waarbij zowel éénmaal per maand als per jaar aanvaard wordt; uitzonderlijke kosten die bovenop de alimentatie betaald worden zoals medische kosten, schoolreizen…voldoen dus niet aan deze laatste voorwaarde en zijn bijgevolg niet aftrekbaar.

Tijdens het jaar van het uiteengaan kan de alimentatie wel reeds worden afgetrokken, maar dat heeft dan wel tot gevolg dat men voor dat jaar het voordeel van het ten laste hebben van het kind verliest.

De kinderen moeten de ontvangen bijdragen aangeven, en niet de ouder die ze ontvangt !

De ouder die de kinderen ten laste heeft kan een forfaitair inkomen aftrekken dat belastingvrij is en bestaat uit :
· voor één kind : 44.000 fr.
· voor twee kinderen : 113.000 fr.
· voor drie kinderen : 255.000 fr.
· voor vier kinderen : 413.000 fr.
Om echter van deze aftrek te kunnen genieten mogen de kinderen geen inkomen (alimentatie, vakantiewerk, studentenjob…) ontvangen dat hoger ligt dan 115.000 fr. voor 2000. Stel dus dat een vader meer dan 11.980 fr. alimentatie betaalt dan ligt het belastbaar inkomen van het kind hoger dan 115.000 fr. (11.980 x 12 x 80 en dit delen door 100 = 115.008 fr.) en verliest de moeder het voordeel van het laste hebben van het kind.

De aftrek van een kind ten laste mag echter wel gecumuleerd worden met de aftrek als alleenstaande.

De bijdrage aan de ex-partner zijn volgens dezelfde voorwaarden aftrekbaar en belastbaar vanaf het jaar van de echtscheiding of vanaf het jaar dat volgt op de (feitelijke) scheiding, op voorwaarde dat deze scheiding een volledig jaar duurde.

5. Berekening van de alimentatie

a. voor de ex-partner
Het principe stelt dat de ex-partner de levensstandaard moet kunnen voortzetten die hij\zij tijdens het huwelijk gewoon was.

1. bij echtscheiding op grond van bepaalde feiten :

Hier kan enkel de onschuldige echtgenoot een alimentatievergoeding eisen welke dan enerzijds een schadeloosstelling en anderzijds een betaling voor levensonderhoud vormt. Het bedrag ervan wordt volgens de behoeften en inkomsten van beide partners bepaald en kan door de vrederechter herzien worden.

2. bij echtscheiding na feitelijke scheiding van meer dan 2 jaar :

Hier heerst het wettelijk vermoeden dat de aanvrager de schuld draagt en dus een vergoeding moet betalen tenzij dit vermoeden kan worden overgedragen op de andere partij.

3. bij echtscheiding met onderlinge toestemming :

In dit geval dienen de ex-partners onderling een overeenkomst af te sluiten waarin het bedrag van een eventuele toelage wordt bepaald. Enkel en alleen indien hierin clausules zijn opgenomen die wijzigingen mogelijk maken kan dit bedrag veranderd worden.

b. voor de kinderen

Uiteraard moet er voorzien worden in alle behoeften van de kinderen naargelang de respectievelijke inkomsten. Het is echter de rechter die dit bedrag uitspreekt op basis van alle kosten en het bijdragevermogen van beide ouders. Een herziening ervan is altijd mogelijk afhankelijk van nieuwe behoeften van het kind, ook al werd dit bedrag bepaald in een overeenkomst bij een EOT. Een vermindering ervan zal echter zeer moeilijk te verkrijgen zijn behalve als in de EOT-overeenkomst clausules zijn opgenomen die wijzigingen toelaten.

In geval er zowel alimentatie aan de ex-partner als aan de kinderen wordt betaald, worden deze best hetzij afzonderlijk overgeschreven, hetzij op afzonderlijke rekeningen gestort.

6. Achterstallige alimentatie

Achterstallige alimentatiegelden zijn pas aftrekbaar als ze voortkomen uit een gerechtelijke uitspraak en voor zover ze betrekking hebben op het jaar dat voorafging aan het jaar waarin de betaling werd verricht. Indien deze alimentatiegelden betaald worden binnen 3 maanden na de gerechtelijke uitspraak dan worden ze t.a.v. de bijdragegerechtigde in één keer aan 80% in het gemiddelde tarief belast wat lager is dan het marginale tarief.

Het gemiddeld tarief wordt immers berekend door de betaalde belastingen te delen door het totale aangegeven inkomen. De alimentatiegelden zullen dus belast worden aan het gemiddeld belastingtarief die de persoon betaalt.

Bij het marginale tarief wordt het bedrag van de achterstallige betalingen opgeteld bij de basissom, waardoor het risico bestaat van in een hogere belastingschijf terecht te komen.

Indien er via een gerechtelijke uitspraak echter retroactief verminderingen van bijdragen worden toegestaan voor een bepaalde periode dan dient de bijdragegerechtigde het teveel ontvangen bedrag terug te storten maar kunnen de hiervoor betaalde belastingen enkel gerecupereerd worden als er vooraf bij de fiscus een "conservatoir protest" werd ingediend. Dit "conservatoir protest" dient tevens jaarlijks hernieuwd te worden.

7. Belastingschulden

Belastingschulden kunnen gedekt worden door alle eigen en alle gemeenschappelijke goederen van beide echtgenoten, behalve bepaalde uitzonderingen.
Vanaf het jaar van de echtscheiding moeten de belastingschulden van de ex-partner niet meer betaald worden (echter wel de achterstallige bedragen).
Bij feitelijke scheiding blijft iemand verplicht belastingschulden te betalen van de persoon waarvan men gescheiden leeft.
Vanuit dit oogpunt is de uitspraak van een echtscheiding dus verkiesbaar boven een (feitelijke) scheiding.

Sofie Van Steenberghe

Juriste - Voormalige educatieve medewerkster BGMK

Uit het ts. Hoop ! November 2000 jg. 22 nr. 9 p.10-12
.

DE BOZE EX – ECHTSCHEIDINGEN IN VLAANDEREN

Sinds 2002 is België Europees koploper in echtscheidingen. Dat het daar steeds vaker mis mee loopt, blijkt week na week uit grote en kleine faits divers. Over vechtscheidingen en kinderontvoeringen: scheiden doet lijden.

De boze ex

In een klein, groezelig kantoor in een achterstraatje van Ukkel gooit privé-detective Paul Zelphati enkele foto’s van kinderen op tafel. ‘Die heb ik helpen terughalen’ zegt hij. ‘maar ik ben géén premiejager.’ Hij distantieert zich van zijn ‘cowboy-collega’s’ die als zogenaamde kidhunters voor grof geld opereren. De Hollandse detective Anselmo Llobera, die in september nog twee kinderen in Hamont door gemaskerde handlangers liet kidnappen, en de Amerikaanse ex-militair gus Zamorra, die vanuit een kantoor in Frankfurt met een bende huurlingen opereert, vragen makkelijk 50.000 euro voor een opdracht. Het terughalen of ontvoeren van kinderen die na een scheiding door een van de ouders zijn meegenomen, is een kleine, lucratieve business geworden; ‘Maar ook voor de ouders zelf zijn die kinderen soms niet meer dan een object in een hatelijke machtsstrijd.’ Zoveel is Paul Zelphati na al die jaren duidelijk geworden: een scheiding brengt soms het slechtste in de mens naar boven.

Op dit moment is de Ukkelse detective, die zich met een dozijn teruggehaalde kinderen een stevige reputatie heeft opgebouwd, met wee concrete operaties bezig. Een moeder van wie de twee kinderen door de vader naar zijn familie in het Midden-Oosten zijn meegenomen, en die waarschijnlijk gewoon van haar bezoekrecht gebruik zal maken om, samen met Zelphati, haar kinderen te recupereren. En een vader wiens kind in Centraal-Amerika bij de schoonouders is ondergebracht, nadat zijn ex-partner hem valselijk van kindermisbruik had beschuldigd – daar zal de detective wellicht met een bootje vanuit een buurland het kind proberen op te halen; Die laatste operatie zal misschien 20.000 euro kosten, schat hij. Hij werkt soms op het randje van de wettelijkheid, maar geweld heeft hij nooit gebruikt. Ja, één keer, toen in Spanje de moeder van de kleine Gregori er met de wagen vandoor wou gaan en Paul Zelphati de vader kortstondig moest ‘blokkeren’.

Voor het geld doet hij het naar eigen zeggen niet, maar wel omdat hij als kind van gescheiden ouders zelf zijn moeder van zijn vierde tot zijn zeventiende jaar niet meer te zien kreeg. Intussen heeft hij zelf ook al twee mislukte huwelijken achter de rug. ‘Een vechtscheiding tekent je voor het leven’, zegt Zelphati. ‘En helaas is de slag om het kind vaak alleen maar een manier om gevoelens van woede en wraak bot te vieren.’ Het probleem van de ‘ouderlijke ontvoeringen’, dat in de jaren tachtig al goed was voor enkele spectaculaire verhalen in de pers, is inmiddels bijna een alledaags fenomeen geworden. In Amerika spreekt men over tienduizend dossier, en in Europa ligt het aantal vermoedelijk nog hoger. Met de toename van gemengde huwelijken zal het probleem blijven groeien. Daarom zou Paul Zelphati in Brussel graag een internationaal bureau voor ouderlijke ontvoeringen oprichten: ‘Een bureau dat gemandateerd is om snel en krachtdadig op te treden. Nu worden veel dossiers door het oeverloos gepalaver van ambtenaren om zeep geholpen.’

BETRAPT OP OVERSPEL

Het stereotiepe verhaal over ouderlijke ontvoeringen, dat meestal gaat over een Noord-Afrikaanse moslim die een Belgische moeder van haar kinderen zou beroven, is helemaal niet representatief. Op dit moment wordt de ontvoering van 364 kinderen naar een zestigtal landen door het ministerie van Justitie behandeld, en het merendeel speelt zich in Europa zelf af. Dat is naar verluidt nog maar het topje van de ijsberg. De vijf meest voorkomende landen zijn Frankrijk, Marokko, Spanje, duitsland en Groot-Brittannië. Dat gaat niet alleen over gemengde koppels die scheiden, maar ook over Belgische koppels waarvan de ene partner de kinderen in een ander land onderbrengt – van Spanje tot Kenia. Op Europees niveau werd de voorbije weken over ouderlijke ontvoeringen een akkoord bereikt, waardoor vanaf 2005 de rechtbank in het land van oorsprong altijd het laatste woord zal hebben. Als een kind uit België naar Nederland wordt ontvoerd, zullen de Nederlandse autoriteiten de Belgische vonnissen voetstoots moeten uitvoeren.

‘Dat is uiteraard een goeie zaak’, zegt Luc Arron van de Stichting Blijvend Ouderschap (SBO). ‘Alleen jammer dat de talloze Vlaamse ouders, wier kinderen hier wonen en die hier door een van de partners ontvoerd worden, in de kou blijven staan. Ook wij worden onwettig van onze kinderen beroofd.’ Er is volgens hem maar een subtiel onderscheid tussen ouderlijke

NERGENS WORDT DE OORLOG DER SEKSEN MEER UITGEVOCHTEN DAN IN DE ARENA VAN DE VECHTSCHEIDINGEN.

ontvoering en weigering van het omgangsrecht. Het belangrijkste verschil is dat in het laatste geval het kind meestal slechts enkele straten verder woont, wat het nog moeilijker maakt om het nooit meer te mogen zien. Luc Arron heeft een echte vechtscheiding achter de rug. Tweemaal heeft hij om vijf uur ’s morgens deurwaarder, slotenmaker en agenten over de vloer gehad om hem op overspel te betrappen, zodat hij automatisch de verliezende partij was. Tientallen processen-verbaal heeft hij daarna laten opstellen omdat zijn ex hem ook het bezoekrecht weigerde. ‘Op den duur zie je maar twee uitwegen meer’, zucht hij. ‘Je ex vermoorden of zelfmoord plegen.’

Hij koos een derde weg en richtte samen met een lotgenoot de SBO op om ouders, die geboycot worden in hun omgangsrecht, met raad en daad bij te staan. Daarmee bleek hij een gapende wonde bloot te leggen. Vorig jaar kwamen al meer dan 2000 vragen om hulp binnen. Die groeiende problematiek, waarmee tienduizenden gescheiden ouders nu te maken hebben, heeft een enorme maatsschappelijke dimensie aangenomen; In Gent is Jimmy Walgraeve, die zijn zoontje in tien jaar niet of nauwelijks gezien heeft, nu een hongerstaking begonnen met steun van de SBO. Maar ook in andere landen zijn er onlangs nog spectaculaire manifestaties en hongerstakingen van verongelijkte ouders geweest. In Canada pleegde een vader, lid van een actiegroep, zelfmoord uit protest tegen het falende rechtssysteem. Luc Arron: ‘De nieuwe vader moet tegenwoordig overal zijn liefdevolle rol spelen, maar toch worden op de rechtbank de kinderen nog automatisch aan de moeder toegewezen.’ Volgens een SBO-enquête zouden de kinderen slechts in 12,5 procent van de gevallen naar de vader gaan, en in nog eens 12,5 procent is er een vorm van co-ouderschap.

Nergens wordt de oorlog der seksen nu meer uitgevochten dan in de arena van de vechtscheidingen. De voorbije drie jaar leidden scheidingen tot liefst 66.000 klachten bij het gerecht. Een kwart ging over problemen met alimentatie. Meestal zijn vrouwen daarvan het slachtoffer. Tweederde van de klachten (zo’n 50.000) gingen over het niet naleven van het omgangsrecht. Daarvan zijn dus vooral mannen de dupe. Ieder jaar verliezen volgens de SBO zo’n 20.000 kinderen het contact met een van hun ouders. Het bizarre is dat de meeste klachten daarover door het gerecht gewoon geseponeerd worden. Een veroordeling tot een jaar gevangenisstraf of 10.000 euro boete is de laatste tijd wel enkele keren uitgesproken, maar het blijft uitzonderlijk. Luc Arron: ‘Wij zijn ook geen voorstander van celstraf of torenhoge boetes. Dan zijn de kinderen mee gestraft. In hun ogen is de aanklagende ouder dan de boeman. Nee, geef de overtredende ouder liever huisarrest, met een elektronische enkelband. Of neem de saboterende partij het hoedrecht af en draai de regeling gewoon om. Maar niét optreden en de zaak seponeren, ondanks gerechtelijke uitspraken die je gelijk geven – dat maakt je gewoon gek!’

‘GELUKKIG GESCHEIDEN’

In de Europese Unie is België nu absoluut koploper in echtscheidingen. Volgens de statistieken van Eurostat voor het jaar 2002 blijkt België het hoogste aantal scheidingen én het laagste aantal huwelijken te hebben. Jaarlijks wordt er nu 40.000 keer getrouwd en 30.000 keer gescheiden; Dat wil zeggen dat 10.000 mannen, vrouwen en kinderen er ieder jaar mee te maken krijgen. Voor elke vier koppels die in het huwelijksbootje stappen, zijn er dus drie die kapseizen. Van alle huwelijken van de voorbije 25 jaar is ruim 28 procent al ontbonden. “En dan moet je rekenen dat samenwonende koppels nog drie- tot viermaal meer uit elkaar gaan’, zegt Thérèse Jacobs, directeur van het Centrum voor Bevolkings- en Gezinsstudies. ‘In tegenstelling tot andere landen blijft het in België maar stijgen. Wij hebben natuurlijk een zeer goeie sociale zekerheid, waarin alleenstaanden kunnen overleven. Maar als ik zie dat België ook voor zelfmoorden zo hoog scoort, besluit ik toch dat wij een zeer veeleisend en koppig volk zijn. Wij zijn een foert-volk geworden.’

Dat ruim een kwart van de koppels uiteengaat, zou nog niet zo erg zijn zolang ze zich ook ‘gelukkig gescheiden’ kunnen noemen, zoals wijlen Johan Anthierens, een uitspraak waarmee hij in de jaren zeventig nog ophef kon maken. Tweederde van de scheidingen geberut weliswaar met onderlinge toestemming – hoewel ook daar later nog vaak problemen met het omgangsrecht ontstaan, meestal nadat een nieuwe partner in zicht is gekomen. Maar bij de overige echtscheidingen komt het er nog altijd op aan om voor de rechter te bewijzen dat je ex schuldig is. Bijvoorbeeld door een betrapping op overspel – de reden waarom in België nog altijd een hoop privé-detectives en gerechtsdeurwaarders hun brood verdienen door in ochtendlijke slaapkamers op zoek te gaan naar bevlekte lakens en rondslingerende onderbroeken. Die schuldvraag zet niet alleen de ex-partners als kat en hond tegenover elkaar, maar heeft ook grote gevolgen voor hoederecht en alimentatie. De schuldige partij moet zijn ex betalen, soms levenslang.

Omdat in veertig procent van de gevallen de alimentatie niet correct betaald wordt, zitten nogal wat alleenstaande moeders met kinderen financieel aan de grond. De vorige regering heeft dat euvel willen aanpakken met de oprichting van een alimentatiefonds, dat gedupeerde ouders toch het onderhoudsgeld bezorgt en het geld bij de wanbetaler terugvordert, desnoods door beslag te leggen. Maar de huidige regering heft, om budgettaire redenen, die regeling meteen tot volgend jaar uitgesteld. Een ander stelsel dat door besparingen onder druk kwam te staan, is dat van de ‘neutrale ontmoetingsruimtes’, waar in problematische gevallen het omgangsrecht onder toezicht kan worden uitgeoefend. De vorige regering heeft serieus bespaard op werkings- en personeelskosten, ook al kampt men daar al jaren met lange wachtlijsten; Nu zou de Vlaamse regering de Vlaamse bezoekruimtes vanaf volgend jaar financieren. Indien dat niet zou doorgaan, zouden enkele duizenden kinderen het laatste contact met een van hun ouders verliezen.

Zowat alle politieke partijen zijn het er al jaren over eens dat de Belgische wetgeving hopeloos achterop hinkt. De vorige regeerperiode waren er diverse wetsvoorstellen om een snelle scheiding mogelijk te maken zonder dat een van de partners de schuld krijgt, maar al die voorstellen verdwenen in de lade. In het huidige regeerakkoord wodt het plan weer opgevist, en ook CD&V heeft nu een voorstel ingediend om scheiding op grond van ‘onherstelbare ontwrichting’ mogelijk te maken. Kamerlid Geert Bourgeois (N-VA) diende wetsvoorstellen in om het bezoekrecht door middel van dwangsommen of andere ‘verantwoorde dwang’ op te leggen. Momenteel is dat zo goed als onmogelijk, al was het maar omdat de gerechtsdeurwaarders al sinds 1996 een richtlijn volgen om geen kinderen manu militari meer mee te nemen. Thérèse Jacobs: ‘Zelfs een schuldloze echtscheiding zal geen einde maken aan vechtscheidingen; Veel mensen maken nu van het huwelijk een romantisch ideaal, en als dat niet waar blijkt te zijn, slaan hun gevoelens om in het tegendeel. Dat zal zo blijven.’

OPGEZET EN VERVREEMD

Voor Philippe Paquay uit Voeren komt de nieuwe Europese reglementering te laat. Toen zijn huwelijk spaak liep, werd hij door zijn Zweedse vrouw niet alleen onterecht beschuldigd van incest – waardoor hij zes maanden zijn ouderlijk gezag verloor, tot hij van alle schuld werd gezuiverd. Maar uiteindelijk verdween ze ook met de drie dochters naar Småland, 1500 kilometer hiervandaan. Daarna heeft hij zowel in België als in Zweden een bittere procedureslag gevoerd, maar zonder resultaat. De conventie van Den Haag van 1980, die bedoeld is om ontvoerde kinderen terug te brengen naar de ouder die het hoedrecht heeft, werd door de Zweedse autoriteiten op grond van allerlei uitzonderingen en uitvluchten genegeerd. De Belgische autoriteiten proberen het Haags verdrag wél naar de letter uit te voeren, zoals deze zomer nog bleek, toen in Luik de vijfjarige Colette bij haar moeder werd weggehaald door de politie en op het vliegtuig naar Texas gezet.

IEDER JAAR WORDT VOOR TWINTIGDUIZEND KINDEREN HET CONTACT MET EEN VAN HUN OUDERS AFGESNEDEN.

Haar Amerikaanse vader – ook eerder valselijk van incest beschuldigd – had het kind toegewezen gekregen.

Toen Philippe Paquay inzag dat de tweestrijd voor de rechtbanken tot niets zou leiden, tenzij tot jarenlange verwijdering van zijn dochters, besloot hij, moegestreden, om het over een andere boeg te gooien. Hij leerde Zweeds. Zes maanden later reed hij met z’n auto naar Småland om daar bij de Sociale Dienst aan te kloppen. De voorbije drie jaar is hij al 32 keer naar Zweden gereisd om z’n dochtertjes onder strikt toezicht in een neutrale ontmoetingsruimte te bezoeken. ‘Ik voel me daar in een gevangenis’, zegt Philippe Paquay. ‘Maar beetje bij beetje heb ik de relatie met m’n dochters hersteld. De mooiste dag van mijn leven was toen mijn oudste dochter erin toestemde om mij ook zonder bewaking te zien. M’n tweede dochter is daar nog niet klaar voor. Zij zou nooit in mijn auto durven stappen. Hun moeder heeft hen jarenlang opgejut en mij als een monster afgeschilderd. Als je lang genoeg zegt dat papa slecht is, gaan ze het geloven. Het is net om dat vervreemdingseffect bij mijn kinderen te voorkomen, dat ik besloten heb om niet meer te vechten en mij aan alle grillen en vernederingen van mijn ex te onderwerpen.’

Juli 2002 - Philippe Paquay met zijn drie dochters in Zweden

Het oudervervreemdingssyndroom of PAS (parental alienation syndrome) werd in de jaren negentig door de Amerikaanse arts Richard Gardner beschreven, maar blijft omstreden. Het houdt in dat een kind systematisch door de ene ouder wordt opgezet en daardoor totaal vervreemdt van de andere ouder, wat allerlei psychologische stoornissen zou veroorzaken, gaande van een negatief zelfbeeld tot het onvermogen om relaties aan te knopen. De vzw SBO organiseert elke zaterdag gesprekken met kinderen die het contact met een van hun ouders kwijtraakten, en dat zouden vaak zeer emotionele praatsessies zijn. Omdat de golf van scheidingen in de jaren zeventig en tachtig op gang kwam, is er nu de eerste generatie jongvolwassenen die als kind een vechtscheiding meegemaakt hebben. Sommigen van hen blijken zich achteraf fel te keren tégen de ouder die hen in hun jeugd tegen de andere ouder opgezet heeft en het contact onmogelijk maakte. Philippe Paquay: ‘Dat wil ik nu net vermijden. Een kind heeft fundamenteel recht op omgang met beide ouders. Wat mijn ex mij ook aangedaan heeft, ik wil mijn kinderen zeker niet de band met hun moeder ontnemen.’

Terwijl hij z’n auto al aan het klaarmaken is om voor het allerheiligenverlof weer de 1500 kilometer naar Småland af te leggen, krijgt hij bericht dat z’n tweede dochtertje, de gevoeligste die het meest onder de vechtscheiding geleden heeft, liever niet wil dat hij op het schoolfeestje komt opdagen. Het is weer een klap in zijn gezicht. Philippe Paquay : ‘Maar op termijn zal ik ook haar van mijn eerlijkheid overtuigen, hoeveel schrik haar ook is aangejaagd. Vorig jaar ben ik met de fiets naar Småland gereden, een tocht van twee weken door weer en wind, omdat gebaren meer zeggen dan woorden. Toen was ze zo trots op haar vader.’

C.D.S.

Zie: Knack 33e jg. nr. 45 van 5-11-2003