Zes jaar heeft ze geleerd wat blijven was - gedicht van Herman de Coninck

*

Zes jaar heeft ze geleerd wat blijven was:
wat ouders deden, en wat alles dus ging doen:
een tafel bij een stoel, nu bij toen.
Het meervoud van geluk was: wij.

Sindsdien heeft ze geleerd wat enkelvoud is.
Zij. Nu weer half van jou, morgen half van mij.

Toen ze acht was was ze tien.
Eén helft van haar gezicht lief,
de andere liever. Bang om te kiezen
tussen verliezen en verliezen.

Vandaag is gewoon twaalf.
Vier ouders, twee echt, twee stief.
Slapen gaan moet met eindeloos gezoen.
Ze wint altijd. Ze heeft geleerd wat blijven is.
Wat ouders niet en kinderen wel doen.

Herman de Coninck

Uit de bundel 'Enkelvoud' uit de cyclus 'Het meervoud van geluk'
De gedichten 1 - blz. 295

Opgroeiende jongeren na echtscheiding

In het nummer van Visie van oktober (nr. 32 van 29-10-1999) lezen we als introductie op een artikel over een symposium voor jeugdbegeleiders de volgende tekst:

"Jongen, 15 jaar schreeuwt om hulp"… kunnen wij deze hulp bieden?

"Hallo, ik ben een jongen van 15. Drie jaar geleden zijn mijn ouders gescheiden. Op zich was dat geen slechte zaak. Er bleef tussen hen niks meer over dan alleen maar ruzie. En meestal was ik daarvan het slachtoffer. Het was in die zin dus niet zo erg dat ze uit mekaar gingen. Maar mijn situatie is er eigenlijk niet erg op vooruit gegaan. Meestal woon ik bij mijn moeder en haar nieuwe vriend. Soms woon ik ook bij mijn vader en zijn nieuwe vrouw, samen met twee halfzusjes. Eigenlijk voel ik mij thuis helemaal niet thuis. Mijn moeder en haar vriend zijn er vaak niet en als ze er zijn, dan vlucht ik naar mijn kamer, omdat ik niet goed opschiet met die vriend van mijn moeder. Ze doen zo ontzettend verliefd dat ik er de kriebels van krijg; ik loop echt verloren daar. Ik ben overbodig, teveel. Op school krijg ik ook al op m'n kop. Zelfs daar begrijpen ze me niet. En mijn vrienden laten me ook al in de steek. Soms ben ik er, dan ben ik er niet. Zij kunnen niet meer op me rekenen omdat ik eigenlijk op verschillende plaatsen woon. Ik kan dit leven niet meer aan…"

Of die tekst nu echt voor dat artikel is geschreven, dan wel of hij op een werkelijke situatie berust met die jongen die met zichzelf geen blijf meer weet in de situatie na de scheiding van zijn ouders, doet er in feite niet toe. De kreet van die 15-jarige heeft een dusdanig werkelijkheidsgehalte dat hij gehoord moet worden. Aandacht, bezorgdheid en een praktische aanpak zijn voor een dergelijke problematiek vereist.
Die aandacht en die bezorgdheid zijn in het verleden de belangenverenigingen al te vaak vreemd gebleven. Zij hebben alles toegespitst op de problematiek van de echtscheidende partners met daarbij wel de toekenning van het omgangsrecht en het alimentatiebedrag voor de kinderen. Soms hebben zij adviezen gegeven voor de herstructurering van het leven na echtscheiding, maar daarbij hebben zij vaak de specifieke situatie van de opgroeiende kinderen in nieuw samengestelde gezinnen opvallend uit het oog verloren. Gemakkelijk soms al te gemakkelijk geloven zij dat kinderen een groot aanpassingsvermogen hebben en zich vlug schikken in de nieuwe situatie met een nieuwe partner van hun gescheiden ouders.

Dat betekent voor de jongeren in elk geval dat zij - al blijven ze in de vroegere gezinswoning - een echt nieuwe thuis nodig hebben waar ze zich goed in hun vel voelen en waar ze ongedwongen en spontaan kunnen toeven. Een nieuwe partner is er vaak een indringer die de aandacht van de alleenstaande ouder meer dan opeist. Ze voelen zich soms verdrongen, kunnen niet echt goed opschieten met de nieuwe vriend of vriendin of hebben er wel veel tijd voor nodig om die nieuwe te aanvaarden in huis. Wanneer de gescheiden ouder de beslissing heeft getroffen samen te wonen met een nieuwe partner moet er meer dan eventjes rekening worden gehouden met de kinderen.

Het is goed ze bij die beslissing te betrekken, erover te praten, hun mening ernstig te nemen en in de mate van het mogelijke aan hun wensen tegemoet te komen. De huisregels moeten duidelijk gesteld worden, opdat iedereen zich welbehaaglijk kan voelen in de nieuwe situatie. De authentieke ouder moet er alles op zetten, dat er wederzijdse aanvaarding ontstaat van nieuwe partner naar de kinderen toe en omgekeerd zeker ook van de kinderen naar de nieuwe partner toe. Ideaal is het dat er oprechte vriendschap groeit tussen de nieuwe leefgenoot en de kinderen, maar meer dan aanspraak maken op vriendschap mag hij of zij niet doen. Zij of hij wordt bij opgroeiende kinderen geen nieuwe ouder.

Belangrijk daarbij is er dat er een juist evenwicht gezocht wordt in de gezagsrelatie met de kinderen. Determinerend voor de kinderen moet de echte moeder of vader in huis zijn en dat moeten zij duidelijk merken. De nieuwe partner kan daarbij een flinke hulp en steun zijn maar dan ook niet meer dan dat. Voor de kinderen is het goed dat de verstandhouding omtrent hen bij de nieuwe partners optimaal is. Aan één en dezelfde koord trekken is bij alle opvoeding van bijzonder groot belang. Intense wederzijdse aandacht van de partners voor elkaar zeker als de situatie nieuw is kan de opmerkzaamheid in de weg staan voor wat er in de pubers zelf omgaat.

Soms kan de thuissituatie oorzaak zijn van een zeker onbehagen bij de jongere; soms is dat zo erg dat er een reëel psychologisch probleem ontstaat. Voor zijn of haar geluk maar ook voor het geluk van de samenwonende partners is het dan van belang dat er gepraat wordt. De moeder of de vader moet wel eerst merken dat er wat ernstigs aan de hand is. Dan moet de sfeer gecreëerd worden dat het probleem in een gesprek vrijmoedig aan de orde kan worden gesteld. Praten is evenwel niet genoeg; er moet naar een aanpak worden gestreefd, beslissingen worden getroffen om die best mogelijke aanpak in de praktijk te brengen. Het vertrouwen van de jongere die je als ouder haar of zijn probleem toevertrouwt, mag in geen geval worden beschaamd. Problemen zijn er om opgelost te worden.

Begrip en aanvaarding zijn voor de jongere van buitengewone betekenis. In het verhaaltje van de 15-jarige hierboven was dat blijkbaar niet het geval. De situatie van de beide nieuw samengestelde gezinnen was wellicht zo gestabiliseerd, dat er geen aandacht noch bezorgdheid meer bestond voor het welbehagen en het geluk van die jongen. Iedereen ging aan hem en zijn innerlijke vereenzaming voorbij. In de beide huiselijke kringen is er niet over gepraat. Hij schreeuwt zijn pijn uit naar buiten toe. Die kreet was enkel een hulpgeroep. Moet die hulp nu toch van buitenuit komen of hebben beide ouders met hun respectieve nieuwe partners de echte verantwoordelijkheid?

Dergelijke situaties in wisselende variëteiten zullen in nieuw samengestelde gezinnen wel meer voorkomen dan we denken. Het was hier enkel onze bedoeling om daar even de aandacht op te vestigen en het belang ervan aan te tonen, dat er hoe dan ook wat aan gedaan wordt. Wij schreven dit hier om tegenover de opgroeiende kinderen van echtgescheiden ouders wat goed te maken. Wat die kinderen immers in hun innerlijke beleving meemaken, daar gaan wij als volwassenen en ook als vereniging die ook de belangen van de kinderen moet verdedigen, wel eens al te lichtvaardig aan voorbij.

Ghislain Duchâteau, Hasselt.