Transport XX - 15 jaar herdenken

(1993 – 2008)

Mensenrechten en holocaust

Daniël Bols

Gemeentehuis Boortmeerbeek

Pastorijstraat 2

3190 Boortmeerbeek

vrijdag 11 mei 2008 tot en met vrijdag 18 mei 2008

openingsuren:

maandag tot en met vrijdag: van 8.00 uur tot 12.00 uur

woensdagnamiddag: van 13.00 uur tot 16.00 uur

Inhoud

- Transport XX – 15 jaar herdenken (1993 – 2008) p. 3

- Mensenrechten en holocaust p. 6

- 30 mensenrechten p. 8

Tekst

Marc Michiels, coördinator Transport XX

Foto’s tentoonstelling

Met dank aan:

- fotoclub Lenske Boortmeerbeek (foto’s ‘15 jaar herdenken’)

- natuurfotograaf Daniël Bols (foto ‘contrast’)

- Amnesty International (foto’s Universele Verklaring van de Rechten van de Mens

Bronnen

- Informatiepakket Liga Mensenrechten - Amnesty International, Wat zijn mensenrechten?

- http://nl.wikipedia.org/wiki/Rechten_van_de_mens

- www.mensenrechten.org

- Wandelbrochure ‘Transport XX Boortmeerbeek’

Transport XX – 15 jaar herdenken (1993 – 2008)

Bij opzoekingen in de jaren 1986 - 1987, ter voorbereiding van de tentoonstelling ‘150 jaar spoor’ van de lokale heemkring Ravensteyn, ontdekte Robert Korten, toenmalig voorzitter van de heemkring, dat tijdens de Tweede Wereldoorlog op het grondgebied van de gemeente Boortmeerbeek een jodentransport werd overvallen. Dit was de directe aanleiding om jaarlijks een herdenking te organiseren rond dit unieke historisch gebeuren van de jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een gedenkplaat werd tijdens de eerste herdenking op 16 mei 1993 onthuld naar aanleiding van de 50^ste verjaardag van deze aanval op Transport XX .

Vandaag, 15 jaar later, willen we in een fototentoonstelling een overzicht geven van onze activiteiten tijdens de herdenkingen. De tentoonstelling is niet chronologisch opgebouwd maar thematisch. Volgende thema’s komen aan bod:

· sprekers, getuigen en genodigden

· deelnemers uit alle delen van het land

· het monument en de bloemenhulde

· hulde door oud-strijders

· muzikale ondersteuning

· omkaderende activiteiten

Een vertelavond, een filmproject, een vredesmars en een wandeling tijdens de Nacht van de Geschiedenis hebben het thema Transport XX op een interactieve manier onder de aandacht gebracht van een breed publiek. Ook werden er fototentoonstellingen georganiseerd in de marge van de herdenking, zoals ‘Jong zijn in de oorlog’, ‘holocaust & kunst in oude treinwagons’, ‘Genocides een gezicht geven met film, strip en foto’s’.

In 2005 werd een nieuw monument 2005 opgericht voor de drie aanvallers op Transport XX. De drie handen op de herdenkingszuil staan niet enkel symbool voor de strijd tegen onverdraagzaamheid, discriminatie, geweld en marteling, maar zijn ook een teken van hoop en solidariteit. De laatste jaren evolueerde de Transport XX-herdenking van een louter ceremonieel herinneren tot een gevarieerd gebeuren met een duidelijke maatschappelijk betrokken reflectie. Zo werd vorig jaar in samenwerking met het Joods Museum voor Deportatie en Verzet uit Mechelen een visueel project uitgewerkt rond het thema ‘Kazerne Dossin-Boortmeerbeek-Auschwitz. Geef genocide een gezicht’. Op zeildoek werden de ontsnapten uit Transport XX gevisualiseerd. Door het tonen van 217 ontsnapten uit Transport XX hoopten we mensen aan het herdenken én vooral aan het denken te zetten. Door deze activiteiten kwam een dynamiek tot stand waarbij de aandacht werd gevestigd op dat unieke historisch gebeuren, namelijk het enige jodentransport dat in Europa werd opgehouden.

Dit jaar willen we de herdenking van Transport XX kaderen binnen het thema mensenrechten. Er is immers een duidelijk verband tussen de joodse genocide tijdens de Tweede Wereldoorlog en het uitvaardigen van de mensenrechten. Onmiddellijk na de Tweede Wereldoorlog werd overgegaan tot de oprichting van de Verenigde Naties. In de schoot van deze internationale organisatie werd nu 60 jaar geleden de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens afgekondigd. Men wilde duidelijk de verschrikkingen van de Holocaust niet meer meemaken. De kern van de Universele Verklaring is dat iedereen het recht heeft om te leven als een vrij mens. Een mens die zich vooral beschermd weet en zich ten volle kan ontplooien. Door deze verklaring kregen de mensenrechten internationale erkenning.

Die kerngedachte van de mensenrechten kadert ook perfect in de maatschappelijke boodschap die de gemeente wil uitdragen. Naast de herdenking van de aanval op Transport XX, wil ze deze specifieke gebeurtenis ook plaatsen in het bredere kader van geweld, uitroeiing en racisme in deze tijd. De huidige maatschappelijke context van geweld en opkomend racisme waarin jongeren moeten opgroeien, roept op tot het ontwikkelen van tegenkrachten.

De gemeente wil vooral de jongeren een historische geheugensteun aanreiken om geweld en racisme tegen te gaan en respect te hebben voor elke medemens; ongeacht zijn herkomst, geaardheid of religieuze overtuiging. Jongeren zullen in de toekomst daarom nog sterker betrokken worden bij de inhoudelijke uitwerking van project Transport XX.

Mensenrechten en Holocaust

In 1948 kwam de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens tot stand in de schoot van de Verenigde Naties. Er is een duidelijk verband tussen het ontstaan van de mensenrechtenverklaring en de joden-vervolging en uitroeiing tijdens de Tweede Wereldoorlog. Die genocide had de wereldopinie zo diep geschokt dat iedereen besefte dat de mensheid dit soort gruwel uit de Tweede Wereldoorlog niet meer mocht laten gebeuren. Naast de mensenrechtenverklaring stemden de Verenigde Naties in 1951 een Genocide-conventie (Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide), waarmee genocide werd verboden. Na 60 jaar mensenrechten en die genocide-conventie moeten we echter vaststellen dat er zich heel wat nieuwe genocides hebben voorgedaan die in wreedheid niet moeten onderdoen voor de jodenuitroeiing tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Sinds haar introductie in 1948 heeft de universele verklaring nochtans talloze grondwetten en wetgevingen beïnvloed. Toch blijkt op wereldschaal de universele verklaring voor vele mensen onbekend terrein. En nog minder mensen hebben kritisch nagedacht over de inhoud van dit document. Als wij streven naar een wereld, waarin mensenrechten worden gerespecteerd, is het belangrijk dat nieuwe generaties leren wat mensenrechten zijn en dat we mensenrechten-schendingen kunnen herkennen. In de tentoonstelling die we in samenwerking met Amnesty International hebben opgezet, willen we daarom een beeld geven van wat precies met mensenrechten wordt bedoeld en hoe we er zelf mee kunnen omgaan.

Mensenrechten omvatten een hele brede waaier van rechten. Grosso modo kunnen we drie groepen mensenrechten onderscheiden. Er zijn de burgerlijk-politieke rechten of grondrechten (art. 1 tot 21) waaronder het recht op vrije meningsuiting, de godsdienstvrijheid en het recht op leven. Er zijn ook de economische, sociale en culturele rechten (art. 22 tot 27) zoals het recht op voedsel, inkomen, onderdak en scholing. Tenslotte zijn er de collectieve rechten zoals het recht op zelfbeschikking, het recht op grondstoffen en een eerlijke welvaarts-spreiding. Samengevat kunnen we zeggen dat mensenrechten rechten zijn die universeel gelden voor alle mensen. Ze staan los van toevallige omstandigheden zoals de plaats waar men geboren is, huidskleur, geslacht, geloof of overtuiging. Voor een volwaardige ontplooiing en voor een menswaardig bestaan zijn mensenrechten onontbeerlijk.

Zoals we reeds stelden is er een fundamentele gelijkheid tussen alle mensen, wat ook hun afkomst, ras, geslacht, politieke of geloofs-overtuiging is. Als ieder mens aanspraak kan maken op alle rechten, heeft dat als gevolg dat het eigen recht soms kan eindigen waar dat van een ander begint. Zeggen dat iedereen gelijke rechten heeft, houdt ook in dat iedereen de verantwoordelijkheid heeft om de rechten van anderen te respecteren. Het recht om uit te komen voor de mening bijvoorbeeld betekent dan dat een ander daar evenzeer recht op heeft. Dat ik als individu de verantwoordelijkheid heb om de ander ook dat recht toe te kennen. Respect voor elkaars rechten zonder te provoceren is in feite de eerste voorwaarde voor een vreedzame samenleving. Zo worden mensenrechten ook rechten die we zelf dagelijks kunnen toepassen.

Dat mensen rechten hebben, zonder enige vorm van wet en louter op basis van hun menszijn, wordt niet overal zo maar aanvaard. Toen China zich in 2001 kandidaat stelde als gastland voor de Olympische Spelen van 2008, beloofde het land plechtig de mensenrechtensituatie aan te pakken. Van die belofte blijkt weinig in huis te zijn gekomen. Uit de recente strubbelingen rond de doortocht van de olympische vlam blijkt dat de mensenrechten voor heel wat wereldburgers in 2008 meer dan ooit een olympische discipline zijn geworden.

30 mensenrechten

1. We zijn allemaal vrij en gelijkwaardig

We zijn allemaal vrij geboren. We hebben allemaal onze eigen gedachten en ideeën. We zouden allemaal op dezelfde manier behandeld moeten worden.

2. Discrimineer niet

Deze rechten komen iedereen toe, ongeacht onze verschillen.

3. Het recht op leven

We hebben allemaal het recht op leven, en het recht te leven in vrijheid en veiligheid.

4. Slavernij

Niemand heeft het recht ons tot slaaf te maken. Wij kunnen niemand tot slaaf maken.

5. Foltering

Niemand heeft het recht ons te kwellen of te folteren.

6. We hebben allemaal het gelijke recht de wet te gebruiken

Ik ben een persoon, net zoals jij!

7. We zijn allemaal beschermd door de wet

De wet is gelijk voor iedereen. De wet moet ons allemaal eerlijk behandelen.

8. Eerlijke behandeling door eerlijke rechtbanken.

We kunnen allemaal de wet raadplegen als we niet eerlijk behandeld zijn.

9. Oneerlijke gevangenschap

Niemand heeft het recht ons in de gevangenis te stoppen zonder een goede reden en ons daar te houden, of ons het land uit te sturen.

10. Het recht op een proces

Als we berecht worden, moet dat in het openbaar gebeuren. De mensen die ons berechten, zouden zich niet door iedereen moeten laten vertellen wat ze moeten doen.

11. Onschuldig, tenzij schuldig bewezen

Niemand mag worden veroordeeld vooraleer zijn schuld is bewezen. Als mensen zeggen dat we iets verkeerds deden, hebben we het recht te laten zien dat het niet waar is.

12. Het recht op privacy

Niemand mag proberen onze goede naam te schaden. Niemand heeft het recht om in ons huis te komen of onze brieven te openen.

13. Vrijheid van bewegen

We hebben allemaal het recht te gaan waar we willen in ons land en te reizen naargelang we willen.

14. Het recht op asiel

Als we bang zijn dat we slecht worden behandeld in ons eigen land, hebben we allemaal het recht te vluchten naar een ander land om veilig te zijn.

15. Het recht op een nationaliteit

We hebben allemaal het recht om tot een land te behoren.

16. Huwelijk en gezin

Iedere volwassene heeft het recht te trouwen en een gezin te stichten als hij of zij dat wil. Mannen en vrouwen hebben dezelfde rechten.

17. Eigendom

Iedereen heeft het recht dingen in eigendom te hebben of ze te delen. Niemand zou dingen van ons mogen afnemen zonder een goede reden.

18. Vrijheid van gedachte

We hebben allemaal het recht om te geloven in wat we willen geloven, een godsdienst te hebben, of van godsdienst te veranderen als we dat willen.

19. Vrij te zeggen wat je wilt

We hebben allemaal het recht onze eigen gedachten te vormen, te denken wat wij willen, te zeggen wat we denken, en onze gedachten met anderen te delen.

20. Ontmoet mensen waar je wilt

We hebben allemaal het recht onze vrienden te ontmoeten en samen te werken in vrede om onze rechten te verdedigen. Niemand kan ons dwingen tot een groep te behoren als we dat niet willen.

21. Het recht op democratie

We hebben allemaal het recht om deel te nemen aan de regering van ons land. Het zou iedere volwassene toegestaan moeten zijn om zijn of haar leiders te kiezen.

22. Het recht op sociale zekerheid

We hebben allemaal het recht op behuizing, medische zorg, onderwijs, zorg voor kinderen en, als we oud of ziek zijn, genoeg geld om van te leven en medische hulp, voor zover de bronnen dat toelaten.

23. Het recht van de werknemer

Iedere volwassene heeft het recht een beroep uit te oefenen, tegen een redelijk loon, en om lid te zijn van een vakvereniging.

24. Het recht te spelen

We hebben allemaal het recht te rusten van het werk en te ontspannen.

25. Een bed en wat te eten

We hebben allemaal het recht op een goed leven. Moeders en kinderen, oudere mensen, werklozen of gehandicapten, alle mensen hebben het recht dat er voor hen gezorgd wordt.

26. Het recht op onderwijs

Onderwijs is een recht. Basisonderwijs zou gratis moeten zijn. We zouden moeten leren over de Verenigde Naties en hoe we met andere mensen moeten omgaan.

27. Cultuur en auteursrecht

Het auteursrecht beschermt de artistieke creaties van iemand en wat zij of hij geschreven heeft. Volgens deze auteurswet mogen anderen dat niet overnemen zonder toestemming. We hebben allemaal het recht op onze eigen manier van leven. We hebben het recht te profiteren van de goede dingen van het leven die kunst en wetenschap brengen.

28. Een vrije en eerlijke wereld

Er moet een zekere orde zijn zodat we allemaal onze rechten en vrijheden kunnen hebben in ons land en over de hele wereld.

29. Onze verantwoordelijkheden

We hebben een plicht naar andere mensen en we zouden hun rechten en vrijheden moeten beschermen.

30. Niemand kan deze rechten en vrijheden van ons afnemen

Mensenrechten zijn rechtsgeldig in alle landen die tot de Verenigde Naties behoren en vormen daarmee een belangrijk middel om jezelf te beschermen tegen onrecht. Ook regeringsleiders van deze landen hebben zich aan deze mensenrechten te houden en kunnen deze mensenrechten niet wegnemen! Mensenrechten zijn er voor het individu en ze zijn er voor iedereen!

http://www.mensenrechten.org

Alles begint met de rechten van de anderen

en met mijn nooit eindigende plicht

om deze te eerbiedigen.

Emmanuel Levinas over mensenrechten

Terug naar boven