Historische films: geannoteerde
lijst van speelfilms
|
NIEUWSTE TIJD: FILMS OVER DE TWEEDE WERELDOORLOG
Schindler's List - 1993 - 190 minuten - video/DVD - orig.
versie - Ned. ondertiteling - 7 Oscars

|
Regie: Steven Spielberg
Acteurs: Liam Neeson, Ben Kingsley e.a.
|
Het volkomen onwaarschijnlijke maar waargebeurde verhaal van de
charmante, cynische, drinkende, kettingrokende, rokkenjagende, op
geld beluste nazi-zakenman Oskar Schindler die in Polen een fabriek
opzet met joodse slavenarbeiders en tenslotte jarenlang bezit en
uiteindelijk leven op het spel zet om hen te redden, zelfs uit de hel
van Auschwitz!
De film is gebaseerd op het boek van Thomas Keneally, Schindlers
Lijst, Amsterdam, Luitingh, 1994 (Engels origineel: 1982), 383 blz.
De film kreeg heel wat aandacht in de media tijdens de maand maart
1994. Wij namen een televisie-uitzending op uit 1983 over de 'echte'
Schindler, die gebruikt werd als voorbereiding op het filmforum. Een
uitzending van het Humanistisch Verbond uit dezelfde maand voegde een
bijlage toe over de jodenvervolging in België.
Bespreking
Spielberg vermijdt in Schindler's List iedere aanvechting tot
sensatie, sentimentaliteit of pamflettaire retoriek. Hij serveert
integendeel een onvergetelijke kijkervaring die diep emotioneert -
ook bij het opnieuw bekijken - en toch steeds fijngevoelig blijft.
Intens aangrijpend, maar niet kastijdend.
De vijf hoofdredenen van Spielbergs succes:
- De verbluffende zwart-witfotografie. Spielberg wilde
getuigenis afleggen van een brok geschiedenis, met een haast
documentaire precisie. Daarom koos hij voor zwart-wit, de kleur
waarin wij de oorlog kennen van foto's en documentaires. In de
handen van Janusz Kaminski werd Schindler's List een visuele
parel. Let op het kleutermeisje in het vaalrode jasje, de enige
kleur tussen het zwart-wit. Het meisje symboliseert de groeiende
betrokkenheid van de koele opportunist met het lot van deze joden.
- Verhaaltalent. Uit Schindler's List vallen haast geen
hoogtepunten te lichten: het is er een aaneenschakeling van.
Zonder zijn documentaire uitgangspunt uit het oog te verliezen,
blijft Spielberg een meesterverteller die perfect momenten van
spanning en ingetogenheid afwisselt. De sequentie over de
zuivering van het Krakause getto, een aaneenschakeling van
aangrijpende individuele verhaaltjes, is misschien wel het
briljantste kwartier film dat ooit werd gedraaid.
- Een perfect gevoel voor maat. Het lijden wordt niet verbloemd
in Schindler's List. Het wordt ook niet nodeloos uitgesmeerd.
Momenten van totale wreedheid en wanhoop worden afgewisseld met
straaltjes hoop, liefde en zelfs humor. Zelfs de grootste
gruwelscènes blijven waardig. Als Duitse soldaten duizenden
joodse lijken moeten opgraven en in brand steken, leveren die
brandende mensenbergen, begeleid door overdonderende joodse
koormuziek een aan Jeroen Bosch refererende impressie van de hel.
Toch weet Spielberg zelfs deze waanzin een vorm van ingetogenheid
te geven.
- De acteurs. Schindler's List won zeven oscars, maar geen
enkele van de acteurs werd bekroond. Dat was een vergissing. Ralph
Fiennes' onthutsende vertolking van de wrede, haast waanzinnige
kampcommandant Amon Goeth is historisch. Maar ook Ben Kingsley was
in zijn rijke carrière nooit zo aangrijpend als in zijn
veelgelaagde rol als de joodse boekhouder en rechterhand van
Schindler. Liam Neeson (Schindler) portretteert met buitengewone
subtiliteit zijn complexe personage en de heel geleidelijke
wijzigingen in diens drijfveren.
- De muziek. John Williams onderging voor Schindler's List een
nóg grotere metamorfose dan Spielberg zelf. De auteur van
de bombastische tunes van Star Wars en Indiana Jones pende hier
een wondermooie score neer met een ongeziene ingetogenheid. De
mooiste soundtrack uit de filmgeschiedenis.
(Steven De Foer in De Standaard 17/04/2004)
Didactische verwerking: zie op deze site: Tweede
Wereldoorlog. Een multimediale vakoverschrijdende leereenheid
...
Schindler's List op dvd
Het heeft tot april 2004 geduurd vooraleer Spielbergs
onovertroffen meesterwerk, uitkwam op dvd. Om te kijken en te
herbekijken, want Schindler's List benadert de perfectie.
Extra's: Wie uit louter cinefiele interesse aan het bonusmateriaal
begint, zal wellicht enigszins teleurgesteld zijn door deze Special
Edition. Geen commentaartrack, geen making of. Als je er even bij
stilstaat, is dat ook wel te begrijpen. Zou het niet misplaatst zijn
om een film met deze emotionele en historische impact plat te
analyseren met regisseurscommentaar over camerastandpunten,
acteursregie, make-up en muziekkeuze?
Niets daarvan dus. In de plaats daarvan leidt Spielberg heel sober
een anderhalf uur lange compilatie in van getuigenissen van
overlevers. Kort na de opnames van de film richtte Spielberg de
,,Survivors of the Shoah - Visual history foundation'' op. Van 1994
tot 1999 interviewden honderden medewerkers in de hele wereld ruim
52.000 overlevenden van de holocaust: joden, maar ook zigeuners,
homo's en politieke gevangenen. Vaak tot tranen toe bewogen doen zij
opnieuw hun verhaal. Dat leverde 120.000 uur aan videomateriaal op.
Het resultaat van dit monnikenwerk is gedigitaliseerd opgeslagen en
gecatalogiseerd, en wordt nu wereldwijd gebruikt voor onderwijs en
sensibilisering.
,,Kijk naar deze getuigenissen'', bezweert Spielberg ons. ,,Deze
mensen hun verhaal horen doen, overtreft qua zeggingskracht wat om
het even welke film kan doen.'' Spielberg is te bescheiden, want met
zijn speelfilm is hij aardig in de buurt gekomen. De combinatie van
de film en de getuigenissen - met ook beelden van de echte Schindler
- maken van deze dvd-uitgave een niet te missen totaalpakket en
bieden tevens nieuwe mogelijkheden voor didactische verwerking door
de leerlingen, na de projectie en de bespreking in filmforum, te
confronteren met overlevenden en de historische Oskar Schindler
(ondertussen ook reeds lang overleden).
Behalve deze Special Edition (op twee schijfjes) is er ook een
Limited Collector's Edition te koop. Die bevat bovendien de
wonderbaarlijke soundtrack van John Williams, een fotoboek en een
Senitype (een authentiek frame uit de originele film, met
echtheidscertificaat).
Filmforum: SCHINDLER'S LIST
De film leent zich ook uitstekend tot projectie voor
filmforum.
Opdrachten
- Amon Göth is Oskar Schindlers zwarte spiegelbeeld, de man
die hij zelf had kunnen zijn. Leg uit. Zoek minstens 2
scènes waar dit wordt weergegeven.
- Patrick Duynslaegher zegt in Knack, nr.8, 23 februari 1994,
dat wat Spielberg realiseert, in vergelijking met de 'normale'
Hollywoodfilms, 'aan het mirakuleuze grenst. "Schindler's List
bezit de autenticiteit, het werkelijkheidsgehalte en de ruwe,
ongepolijste techniek van een dokumentaire plus de viscerale
kracht van de fiktiefilm" (p. 63.) Akkoord? Bewijs elk met
minstens één scène uit de film. Toch komt
Hollywood- manipulatie voor a) in de hele film, onderhuids, b) in
één fragment heel uit de toon vallend.
Bespreek.
- De katholieke moraal hecht veel belang aan iemands motieven
voor een daad. Waarom heeft Schindler, de meest onwaarschijnlijke
'engel' die je je maar kunt indenken, gedaan wat hij heeft
gedaan?
(De schrijver Jan De Hartog zegt hierover: " Voor de man die in
een ziekenhuis in zijn eigen vuil ligt, is het van geen belang of
je hem verschoont omwille van de juiste motieven. Voor hem is
alleen van belang dat hij opnieuw in schone lakens ligt." Wat
denkt jullie groep hierover?)
- Elk lid van de groep selecteert bij het kijken a) 2 sequenties
waarin de knap gebruikte filmtaal indruk maakte. (Beschrijf bij de
groepsbespreking de plaats van de sequentie in het geheel van de
film - Wat was er zo indrukwekkend: welke camerabeweging (close up
....?) ) en b) 1 sequentie waarin de muziek bijdroeg tot het
welslagen van het fragment.
- Na de bespreking kiest de groep 3 voorbeelden uit a en 2 uit b
om in het schriftelijk verslag uit te werken.
- Elk lid formuleert zijn/haar gemotiveerde mening over de
film.
- De discriminatieproblematiek van de film blijft niet beperkt
tot de 'holocaust'. Elk lid zoekt een actueel voorbeeld van
bloedige 'racistische' discriminatie.
Jos Martens


Copyright © 2004 VVLG, 20.04.2004