Aan het tafeltje tegenover mij ging het er levendig aan toe. Twee stellen zaten druk met elkaar te praten. Er werd ook heel wat af gelachen. Ze waren nog jong, ik schat halverwege de twintig. Plots, als op bevel, stonden de twee dames op, grepen hun handtas beet, en begaven zich gezamenlijk in dezelfde richting. De jongemannen bleven er doodgemoedereerd onder. Een alarmsituatie kon het dus niet zijn. Ik wist het meteen: ze gingen naar het toilet.

Onmiddellijk voelde ik me met de jongedames verbonden. Want in duo ‘gaan’ heeft niets te maken met puur fysiologische aandrang. Het zou best kunnen dat ze thuis op nagenoeg hetzelfde moment allebei nog eens waren geweest, en dat hun metabolisme synchroon loopt. Maar met dergelijke simpele verklaringen kom je nergens in het geval van de gezamenlijke sanitaire verrichtingen. Want hetzelfde fenomeen doet zich overal voor, in alle culturen. En het zou toch wel erg toevallig zijn, mochten al die vrouwen, die met zijn tweetjes of drietjes aan toiletbezoek doen, aan beide voorwaarden voldoen.

Bijna niemand staat er bij stil, maar samen ‘moeten’ verdient eigenlijk ons respect. Want het gaat in wezen over de spreekwoordelijke vrouwelijke solidariteit. En die stamt uit oeroude tijden, miljoenen jaren geleden, toen we nog in de bomen leefden. Het sanitaire duo of trio zou ook zijn waargenomen bij onze naaste verwanten, de chimpansees en de bonobo’s. Bij deze mensapen is solidariteit onder vrouwen bijna letterlijk van levensbelang. Voor jager-verzamelaars, zoals de mens in het stenen tijdperk, geldt dat evenzeer.

Want in de vrije natuur zijn vrouwen kwetsbaar als ze aan sanitair doen. Dan is een vriendin, die een oogje in het zeil houdt en ongewenste bezoekers zoals gevaarlijke dieren afschrikt, toch zeer welkom. Weten onze hersenen veel! Ze stammen uit die oertijd en evolutie werkt zeer langzaam. Dus gedragen wij ons alsof er nog geen toilethokjes bestaan.

Die vriendinnendienst strekt zich uit van het verlenen van praktische bijstand tot het bijhouden van de kinderen. Een vrouw had in die oertijd nagenoeg altijd een paar kinderen bij zich. Die droeg en zeulde ze overal met zich mee. Dus ging er iemand mee om op het kroost te passen terwijl moeder haar behoefte deed. Nu nog voert thuis menige jonge moeder op het toilet conversaties met een jengelende of taterende peuter in de deuropening. Het was in die tijd zo’n gewoonte van me geworden om de deur open te laten staan, dat ik mij er regelmatig op betrapte ze niet te sluiten ook als er bezoek was.

En terwijl je elkaar een dienst bewees als oppas en schildwacht, werd er natuurlijk ook heel wat afgepraat. Het delen van strategische weetjes en nieuwtjes is immers essentieel voor het onderhouden van een sociaal netwerk. Als je een vrouw bent heb je het zeker ook al meegemaakt in een openbaar toilet. Elk in het eigen hokje zitten ze lekker gezellig te kletsen. Dan sta je daar te springen van het ene been op het andere, doe je het haast in je broek. Maar vrouwen begrijpen elkaar, en beginnen slechts op de deur te bonzen als ze ten einde raad zijn en de wanhoop nabij. Je ziet ons dan ook elke vakantie lijdzaam en uitermate tolerant in lange rijen aanschuiven op de parkings van de autowegen.

Die vrouwelijke solidariteit zit er stevig in gebakken. Het is een machtig fenomeen, dat het zelfs klaarspeelt de maandelijkse cyclus gelijk te doen lopen bij vrouwen die gedurende een lange periode het dagelijkse leven delen.

We leven in een maatschappij waar nagenoeg alles in het teken staat van concurrentie en rivaliteit en iedereen voor zichzelf behoort op te komen. Zonder solidariteit echter waren de Afrikaanse Eva en haar kinderen misschien wel opgepeuzeld door een leeuw terwijl ze haar behoefte deed. Dan werd er niet eens over competitiviteit gespróken, want dan was de mensheid er gewoon nooit geweest.

Het duurde wat met die afwezige vrouwen. De jongemannen zaten elkaar wat wezenloos aan te kijken. Ze waren al lang uitgepraat. Een van hen stond op en ging ook maar eens dezelfde richting uit. Toen hij terug kwam, waren de dames er net ook weer.  Ze bestelden nog een drankje en babbelden met zijn vieren lustig verder.

© Minervaria 7 april 2007