Forbes (http://www.forbes.com/best/2004/1213/bow001.html) ziet naast de klassiekers ook toegevoegde waarde voor bedrijven: "If you've ever volleyed attachments back and forth among officemates, you know that e-mail isn't the ideal collaboration tool. Wikis let businesses work with and from the same set of information and the same set of files. This is much like Web-based corporate intranets, only a lot more interactive".
Meredith Farkas schrijft een uitgebreide verantwoording van haar stelling op haar blog; zie What a wonderful Wiki world (http://meredith.wolfwater.com/wordpress/index.php/index.php?p=150).
Het artikel in ADTmag.com staat op http://www.javareport.com/article.asp?id=10581. Interessant detail: de "software exec" waarvan sprake heeft vooral (ervaring met en) lof voor Wiki binnen het bedrijf.
Het artikel Year of the enterprise Wiki. Lightweight Web collaboration gets down to business (http://www.infoworld.com/article/04/12/30/01FEtoycollab_1.html) ontstond door de verschijning van twee "grote" commerciële Wiki-tools, nl. SocialText en JotSpot (zie ook verder).
Gaat het Internet overspoeld worden door Wiki's?
En waarom dan wel (of niet)?
Ward Cunningham concipieert WikiWikiWeb in 1995 om zoveel mogelijk mensen toe te laten om bij te dragen tot de Portland Pattern Repository, een verzameling van software development patronen. Wat hij zoekt, is een tool dat hem helpt in zijn "Knowledge Management" - kennis die hij wil ophalen bij zoveel mogelijk anderen.
Een gewoon lijstje bleek niet zo handig. En dus: "I'm a lazy guy. I don't know how to organize. Let's just let the community organize..."
Het citaat heb ik gekopieerd op <http://www.oreillynet.com/pub/wlg/4919>. Wil je Ward zelf aan het woord horen, klik dan door naar het videofragment op MSDN Channel 9 (http://channel9.msdn.com/ShowPost.aspx?PostID=7726).
Ward Cunningham schrijft:
"Wiki wiki is the first Hawai'ian term I learned on my first visit to the islands. The airport counter agent directed me to take the wiki wiki bus between terminals. I said what? He explained that wiki wiki meant quick. I was to find the quick bus... I thought "wiki wiki web" was more fun to say than "quick web", no mater (sic) what pronunciation is used. The name "quick web" would have been appropriate for a system that makes web pages quickly..."
Ward Cunningham, Correspondence on the Etymology of Wiki (http://c2.com/doc/etymology.html).
"... collection of Web pages which can be edited by anyone, at any time, from anywhere" (WikiGettingStartedFaq)
"Wikis... in their original form are brilliantly simple: A wad of Perl scripts running a website, every page of which contains an Edit This Page button accessible by anyone" (R.Wayne)
"Think of it as a huge whiteboard, one where everyone has a marker and is welcome to scribble" (M.Delio)
"...a Web site that every reader can also write and edit" (J.Udell)
Een Wiki is een netwerk-gebaseerd instrument
dat het mogelijk maakt om met meerdere auteurs
samen centraal beheerde en aan elkaar gelinkte
tekstuele documenten
te schrijven en te publiceren.
Op het primaat van de inhoud wordt verderop dieper ingegaan.
Zowel in operating systemen als in een "klassieke" website worden "documenten" (bestanden) georganiseerd in een hiërarchie. In een Wiki gaat het er helemaal anders aan toe: het zijn de links tussen pagina's die de documenten een plaatsje geven en ze toegankelijk maken. Daarom moet je in een Wiki eerst een link plaatsen vooraleer je het gelinkte document kan aanmaken.
Voor "hyperlinks", zie ook de biografie van Ted Nelson" (http://en.wikipedia.org/wiki/Ted_Nelson), de "uitvinder" van de term, en de biografie van Doug Engelbart (http://en.wikipedia.org/wiki/Douglas_Engelbart), een andere sleutelfiguur uit het hypertext-gebeuren.
Wiki = samenwerken aan een gemeenschappelijk doel
Juist op het sociale vlak zijn Wiki's zeer verschillend van Weblogs. Weblogs publiceren een individueel en zeer persoonlijk standpunt van de auteur, en nodigen eventueel uit tot discussie. De enige "censor", om dat onaantrekkelijke woord te gebruiken, is de auteur van de blog, die kan kiezen om bepaalde "postings" al dan niet te verwijderen.
In een Wiki is het de gemeenschap, dus om het even wie, die eventuele uitspattingen meteen kan schrappen. En dat blijkt in de praktijk ook te werken, getuige daarvan het hoge kwalitatieve niveau van de Wikipedia. Op de Wikipedia wordt ook anonieme spam, scheldpartijen, gevloek, etc. gepubliceerd, maar dat wordt meestal zeer snel (binnen enkele minuten of uren) weer weggeveegd door bona-fide auteurs. Zie hieromtrent bv. het verhaal van Jon Udell over de Heavy Metal Umlaut pagina op Wikipedia.
Binnen een bedrijf stelt vandalisme meestal niet veel voor, omdat je via eenvoudige authenticatie van de gebruiker (de meeste Wiki's kunnen de naam/handle van de auteur mee opslaan) direkt weet wie wat schreef. Vandalisme is dus in essentie een probleem van publieke Wiki's - en dan nog is het geen onoverkomelijk probleem (zie ook verder).
Het tegengestelde van een "WikiGardener" is een "WikiVandal", een "WikiGremlin" of een "WikiTroll" ;-)
De website van c't vindt u op http://www.heise.de/ct/. Het artikel waarvan sprake is jammer genoeg niet vrij toegankelijk op het Internet. Ter situering kan ik hier meegegeven dat het een kwalitatieve vergelijking betrof tussen drie (duitstalige) informatorische encyclopedieën: Microsoft's Encarta, Brockhaus, en de Wikipedia. Het artikel werd gepubliceerd in oktober 2004. De conclusie luidde verrassend genoeg dat de Wikipedia globaal genomen de hoogste gemiddelide score van de drie haalde, wanneer de juistheid, de volledigheid en de verstaanbaarheid van de resultaten in aanmerking worden genomen. De commerciële produkten scoren hoger als het gaat om multimedia in de resultaten.
Zie Raible's Wiki: AppFuse (http://raibledesigns.com/wiki/Wiki.jsp?page=AppFuse).
Partnerships Online (http://www.partnershipsonline.org.uk/) is een project van David Wilcox, die al eerder (http://www.involving.org/) gebruik maakte van Wiki's om de Britse bevolking tot meer participatie in de lokale, nationale en Europese politiek aan te zetten. Hier worden Wiki's dus gebruikt als aktiemiddel in de politiek.
Laten we eens even kijken naar...:
Dit werkt enkel op Wouter's Mac - "don't try this on the Internet"!
Waar is een Wiki goed voor?
• Kennisvergaring | • Brainstorming |
• Projectvoering | • Prototyperen websites |
• Free-form database | • Customer support |
• Verzameling bookmarks | • Projectwerk in de klas |
• Opvoeding tot: samenwerken, democratie, wederzijds respekt,... | • ... |
Wanneer kan een Wiki suksesvol zijn?
Wiki is een middel, geen doel op zich!
In de Wikipedia kan je enerzijds de artikels (Wikipages) aanpassen, maar anderzijds is er daarnaast een aparte dicussieruimte. De MediaWiki-engine doet dat hier met een extra Wiki-pagina; ik vermoed dat een echt discussieforum nog beter zou werken - dan kunnen timestamp+handtekening echt automatisch ingevuld worden, en kan de presentatie nog duidelijker (cf. Usenet).
"Publieke" Wiki's hebben ook last van spam - zie de Wikipedia.
Alles draait rond de "kwaliteit van de informatie" op een Wiki, en die is in hoge mate afhankelijk van de inzet en het werk van de "Wiki community". En "gemeenschap" en "anonimiteit" horen zelden samen...
Het gamma aan produkten is zeer uitgebreid: van eenvoudige, gratis tools tot commerciële (soms zelfs dure) produkten waarvan de Wiki slechts één onderdeel is.
We zullen in de verdere bespreking enkel aandacht besteden aan de server-software. In enkele gevallen moet je echter ook rekening houden met de vereisten aan de cliëntzijde: soms is een simpele browser niet voldoende om bruikbare editeermogelijkheden aan te bieden...
Een uitgebreide lijst van WikiEngines is te vinden op:
Mediawiki is het tool achter de Wikipedia. De Wikipedia mag beschouwd worden als de grootste Wiki ter wereld, en dat bewijst in elk geval dat dit produkt grote volumes en veel trafiek aankan.
Enkele specificaties:
Meer info: http://www.mediawiki.org/
TWiki is een "oude" en veel gebruikte Wiki, die ik hier toon als vertegenwoordiger van nog heel wat andere gelijkaardige tools. TWiki is een "extended" Wiki, die heel wat extra's biedt, oa. "TWiki Webs" en abonnementen.
Enkele specificaties:
Meer info: http://www.twiki.org/
JSPWiki is momenteel mijn favoriet, omdat het een eenvoudig tool is dat zonder problemen op meerdere platformen kan draaien.
Enkele specificaties:
Meer info: http://www.jspwiki.org/
Confluence is een tool met grote aanhang in de Open Source beweging, vooral omdat het gratis beschikbaar is voor door de firma erkende projecten. Confluence is veel meer dan alleen maar een Wiki; zoals ze zelf schrijven: "we added professional features, such as the partitioning of content into separately managed spaces, user- and group-based access control, automated refactoring, PDF exporting, searchable attachments, a comprehensive remote API, easy installation and a professional and easy-to-use presentation".
Enkele specificaties:
Meer info: http://www.atlassian.com/
Elke Wiki heeft zijn eigen karakter, en de eenvoudige Wiki die we gedefinieerd hebben vind je in de praktijk zo goed als nergens terug. Elke Wiki heeft:
Kiezen is niet eenvoudig: probeer eerst ervaring op te doen!
Een buitenbeentje: FitNesse biedt in een Wiki extra funtionaliteiten voor het aanmaken en beheren van testscenario's volgens de FIT-methode.
Enkele specificaties:
Meer info: FitNesse.org (http://fitnesse.org/) - ik heb FitNesse nog niet uitgeprobeerd, en de documentatie op de site geeft geen duidelijk beeld van de omgeving waarin het tool moet draaien.
Een weetje: "Interestingly both the wiki and Fit were developed by Ward Cunningham..." (http://www.fitnesse.org/FitNesse.FitFramework)
Een buitenbeentje: Trac biedt in een Wiki extra funtionaliteiten voor het beheren van IT-projecten, met name het bekijken van broncode (opgeslagen in Subversion), het beheer van "issue tickets", het opvolgen van milestones, e.d.
Enkele specificaties:
Meer info: Trac (http://www.edgewall.com/trac/)
Een buitenbeentje: VoodooPad is geen pure Wiki, maar een "personal hypertext library" die een Wiki-achtige gebruikersinterface heeft.
Enkele specificaties:
Meer info: Flying Meat (http://flyingmeat.com/voodoopad/)
Er bestaat een gelijkaardig produkt voor Windows: Notebook (http://notebook.wjduquette.com/index.php?title=Main_Page).
Dit betekent niet dat e-mail waardeloos is, maar wel dat e-mail een andere finaliteit heeft. E-mail kan Wiki's (en andere collaboration tools) ondersteunen: een discussie kan je voeren in e-mails, de conclusie (al dan niet met alternativen) noteer je in een document - in een Wiki bv. E-mail kan ook dienen als medium om gebruikers die dat wensen op de hoogte te houden van veranderingen aan documenten - zulk een "notification" mechanisme is in sommige Wiki's geïmplementeerd.
Kenmerken van Usenet en Forums:
Voordelen van forums tov. e-mail:
Usenet is gebaseerd op het NNTP-protocol. De archieven van de "antieke" Usenet groepen zijn in .... opgekocht door Google, waar ze nog steeds kunnen geraadpleegd worden.
Bekende namen uit die wereld zijn: Lotus Notes/Domino, Microsoft Sharepoint, eRoom, Groove. Doel: delen van informatie en coördineren van groepsaktiviteiten.
Voor een overzicht van artikels en productlijsten over "Groupware" kijk je best eens naar Online Collaborative Work Environments (http://thinkofit.com/webconf/workspaces.htm).
Een CMS is een systeem voor het aanmaken, opslaan en beheren van documenten van allerlei aard, zoals teksten, beelden, video, geluid, etc. Beheer betekent:
Voor meer info over het wat en hoe van Content Management systemen verwijs ik naar het Internet. Volgende sites kunnen u al een heel eind op weg zetten om dit domein te verkennen:
Een Wiki is dus een "lichte" vorm van een CMS:
Een Wiki is dus een lichte vorm van CMS, die zich niet bezig houdt met
Daisy is een recent Belgisch produkt in de CMS-markt. Het is een buitenbeentje dat de grenzen tussen CMS en Wiki's op een aparte manier overschrijdt, omdat de content niet (hiërarchisch) geklasseerd wordt.
Voor meer info over Daisy en de firma die het maakt, zie OuterThought (http://outerthought.org/).
Een beetje voorbereiding doet wonderen
"A successful wiki is successful because of the community of users that use it and cares for it. It is truly of the users, by the users." (Wiki's described in plain English)
Bron van het citaat: Wiki's described in plain English (http://www.commoncraft.com/archives/000644.html).
In het kader van WikiGardening moet je zeker volgende items in het oog houden:
Dat lijkt inderdaad op (een deel van) de taak van een traditionele redactie - zeker in de context van een bedrijf lijkt het me aangewezen dat je vooraf ook duidelijk afspreekt met je gebruikers wat deze taak wel en niet inhoudt. Denk eraan: je wil geen censor, alleen een bruikbare Wiki.
Voldoen bestaande Wiki's niet helemaal aan uw behoeften?
Geen probleem: heel wat Wiki's zijn beschikbaar in de vorm van broncode en zijn dus perfect aanpasbaar!
Suggestie: door hun simpele interface kan je redelijk gemakkelijk omvormen naar een GSM- of PDA-gebaseerd tool
Zijn (worden) Wiki's een "hype"? Dat kan ik niet voorspellen... maar op het Internet zullen ze m.i. vrij zeldzaam blijven:
En toch: stel je voor dat alle Europeanen kunnen meeschrijven aan een voorstel voor de Europese Grondwet...
A Wiki is...
"the simplest online database that could possibly work"
Bron: WhatIsWiki (http://wiki.org/wiki.cgi?WhatIsWiki).
De naam van Ward Cunningham is verschillende keren gevallen in het verhaal ovr Wiki's, en dat is geen toeval. Hij is niet alleen de "uitvinder" van het WikiWikiWeb concept, maar was tevens betrokken bij de ontwikkeling van bepaalde aspekten van "Xtreme Programming". Vandaar zijn betrokkenheid bij FIT ("Framework for Integrated Testing), en vandaar ook de FitNesse Wiki. Sedert enige tijd werkt Cunningham bij Microsoft: het is dan ook geen toeval dat Microsoft nu ook een Wiki (gratis en open-sourced!) ter beschikking stelt: de FlexWiki.
Zie ook http://www.nukleos.com/wiki/wiki.html
of mail wikiwikiman@gmail.com